Πέμπτη, Νοεμβρίου 24, 2011

Θεωρίες συνωμοσίας

Σε όλη μου τη ζωή με έλκυε η λογοτεχνία του φανταστικού και ιδιαίτερα της επιστημονικής φαντασίας. Ήμουν πολύ μικρός όταν διάβασα ένα βιβλίο που εξηγούσε πως οι αναλογίες των μεγεθών κατασκευής της πυραμίδας του Χέοπα οδηγούν στις αναλογίες αιώνιων αληθειών του σύμπαντος, όπως ο λόγος της απόστασης γης - σελήνης προς την απόσταση γης - ήλιου κλπ (πολύ αργότερα, κάποιος Γάλλος έγραψε ένα βιβλίο για τις αιώνιες αλήθειες των αναλογιών των μεγεθών ενός περιπτέρου!). Βέβαια, εκείνο το βιβλίο που με σημάδεψε περισσότερο ήταν για την κρυφή πλευρά της σελήνης. Το βιβλίο, γραμμένο τη δεκαετία του '50 μάλλον, εξηγούσε με πειστικά (για την ηλικία μου) επιχειρήματα συνεπικουρούμενα από διαστρεβλωμένα ή ψεύτικα αποδεικτικά στοιχεία, ότι στην πραγματικότητα στην κρυφή πλευρά της σελήνης υπάρχει μια πόρτα για το εσωτερικό της. Η ίδια η σελήνη αποτελεί βάση εξωγήινων.


Το βιβλίο αυτό με σημάδεψε γιατί, αντιπαρερχόταν με πολύ πειστικό τρόπο μια αλήθεια που, ζώντας στο 1980, ήξερα καλύτερα από το συγγραφέα: η κρυφή πλευρά της σελήνης είχε φωτογραφηθεί! είχαμε ήδη πάει εκεί! Κι όμως: αν ζούσα 30 χρόνια νωρίτερα θα ήμουν σίγουρα οπαδός της θεωρίας. Αυτή η ιστορία ήταν η πρώτη που με δίδαξε πως υπάρχουν βιβλία, αντικείμενα δηλαδή που στο μυαλό μου τότε αποτελούσαν την πηγή της αληθινής γνώσης, που γράφουν... - πως να το πω - παπαριές. Και τις κάνουν να φαίνονται εξωτικά όμορφες.

Στα επόμενα χρόνια η διαδικασία απομυθοποίησης των θέσφατων από τα οποία περιτρυγυριζόμουν έφτασε στο μεγαλύτερο βαθμό. Η δημοκρατία δεν είναι σίγουρα το καλύτερο πολίτευμα. Η Νέα Δημοκρατία δεν αποτελείται από τίμιους και εργατικούς έλληνες. Η ΑΕΚ δεν είναι αλλά μάλλον δεν υπήρξε και ποτέ (πλην κάποιων ευτυχισμένων μικρών περιόδων) η καλύτερη ομάδα στην Ελλάδα. Η μόνη μου διέξοδος υπήρξε ο επιστημονικός ορθολογισμός. Η λογική δηλαδή που δεν αναπτύσσεται μόνο στο δικό μου μυαλό και "πιστεύει" σε θεωρίες αλλά αυτή που επικυρώνεται μέσα από την επιστημονική διαδικασία της οικοδόμησής της πάνω σε ελέγξιμα και μετρήσιμα μεγέθη.

Το ενδιαφέρον μου για τα παραπάνω αναζωπυρώθηκε την τελευταία δεκαετία από τις θεωρίες συνομωσίας που μου έρχονται σωριδον καθημερινά στο μέιλ μου. Κορυφώθηκε όμως στην παρούσα οικονομική κρίση. Ο καθένας είχε μια θεωρία για το πως οι αμερικάνοι (που δε θέλουν το ευρώ), οι τραπεζίτες (που καταστρέφουν χώρες για πλάκα), οι εβραίοι (που εκ γενέσεως αντιπαθούν τους έλληνες), η Goldman Sacks (που είναι γαμάτη γιατί συνδιάζει τα δύο προηγούμενα), ο Παπανδρέου (που έχει αμερικανική υπηκοότητα και πολωνέζα γιαγιά), ο Καραμανλής (που είναι ένας παχύσαρκος, λαίμαργος, τεμπέλης πορωμένος με το Playstation) θέλουν να καταστρέψουν την Ελλάδα.

Ερευνώντας τόσες πολλές θεωρίες κατέληξα σε έναν απλό και σύντομο κανόνα: αν η απλή εξήγηση των πραγμάτων σου δίνει μια λογική απάντηση, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να ψάξεις για άλλη. Όπως αν είναι ανοιχτά τα Τέμπη δεν ψάχνεις για παρακαμπτήριο από Λάρισα για Κατερίνη. Παράδειγμα: Γιατί ο Καραμανλής έχασε τις εκλογές; Δεν ήταν καλή η κυβέρνηση ή μήπως τον φάγανε οι Αμερικάνοι επειδή τά 'κανε πλακάκια με τους Ρώσους;



Πρώτη θεωρία: 1. είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η συμφωνία της ελληνικής κυβέρνησης με τη ρωσική για τον αγωγό Mπουργκάς - Αλεξανδρούπολη αποτέλεσε πλήγμα για τις αμερικανικές εταιρείες που σχεδιάζουν να φέρουν καύσιμα στη Ευρώπη μέσω Τουρκίας.
2. Η αμερικανική κυβέρνηση σχεδόν "δουλεύει" για τις μεγάλες ενεργειακές αμερικανικές εταιρείες και θα ήθελε να μην εφαρμοστεί η συμφωνία.
3. Θα ήταν λογικό να αναθέσει στη μυστική της υπηρεσία το σχεδιασμό για την ανατροπή της κυβέρνησης. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί είτε με την εξάλειψη του Καραμανλή (δολοφονία), είτε με τον εκβιασμό (θα σου σκοτώσουμε την οικογένεια - ο Καραμανλής κάνει μια θεαματική τελευταία εκλογική αναμέτρηση όπου χάνει με αυτογκόλ), είτε με την χρηματοδότηση όλων εκείνων των φωνών που μπορούν να επηρρεάσουν τα πλήθη κάνοντας το Βατοπαίδι, ΒΑΤΟΠΑΙΔΙ.
4. Είναι επίσης λογικό να θεωρήσουμε πως η CIA έχει τα μέσα είτε να στρατολογήσει δημοσιογράφους που εν γνώση τους θα στηρίζουν τα αμερικανικά συμφέροντα (5. είναι γνωστό ότι υπάρχει μεγάλη διαφθορά στην Ελλάδα - και μάλιστα στους δημοσιογράφους), είτε εμμέσως μέσω χρηματοδοτικών πηγών που χάνονται σε κάποιες όφσορ εταιρείες.

Δεύτερη θεωρία: 1. Η κυβέρνηση Καραμανλή υπήρξε μια μέτρια ελληνική κυβέρνηση η οποία άντεξε το μέσο όρο αντοχής όλων των ελληνικών κυβερνήσεων της μεταπολίτευσης: δύο θητείες.

Και οι δύο θεωρίες στηρίζονται σε λογικά μεν, συζητήσιμα δε, επιχειρήματα. Σύμφωνα με τη θεωρία μου, αν η δεύτερη θεωρία από μόνη της ικανοποιεί το ερώτημα, ως πιο σύντομη και πιο απλή, προκρίνεται ως πιθανότερη. Η πρώτη θεωρία στηρίζεται σε λογικά επιχειρήματα το καθένα από τα οποία (πέντε στο σύνολο!) είναι εξίσου (αν όχι περισσότερο) συζητήσιμο με το επιχείρημα της δεύτερης ανάγνωσης. Άρα δεχόμαστε τη 2η θεωρία που μας αναγκάζει να κάνουμε λιγότερες αμφισβητούμενες παραδοχές.

Όσο μεγάλωνα γινόμουν όλο και πιο σίγουρος για την ορθότητα και όλο και πιο περήφανος για την επινόηση της θεωρίας μου. Μέχρι που πριν μια βδομάδα διάβασα για μια θεωρία που ονομάζεται "αρχή της οικονομίας". Υποστηρίζει ότι "η λύση εκείνη που οδηγεί τον ερευνητή στην υπόθεση µόνο των αναγκαίων οντολογικών δεσµεύσεων στην εξήγηση φαινοµένων και στην απάντηση καίριων επιστηµονικών ερωτηµάτων (χωρίς απαραίτητα να υποδηλώνεται η απλούστερη λύση), είναι και η προτιµότερη. Η αργοπορία µιας φοιτήτριας σε µια συνάντηση του Ανοικτού Παν/µίου είναι δυνατόν να οφείλεται είτε σε κυκλοφοριακό πρόβληµα είτε σε µια µαγική επίδραση των πλανητών στην ψυχοσύνθεσή της, ωστόσο η δεύτερη εξήγηση υποχρεώνει τον επιστήµονα να δεχθεί επιπλέον την αλήθεια των αστρολογικών προτάσεων, κάτι που δεν είναι αναγκαίο από τα
πράγµατα."


Η αρχή αυτή συλλήφθηκε από τον Γουίλιαμ του Όκκαμ στις αρχές του 14ου αιώνα και έγινε ευρέως γνωστή και ως "ξυράφι του Όκκαμ". Σύμφωνα με τις σημειώσεις μου, "στην εποχή του, ο Occam απενοχοποίησε τους µεταγενέστερους επιστήµονες από τη µη απόλυτη παραδοχή των θρησκευτικών και των αριστοτελικών δογµάτων και τους άνοιξε το δρόµο προς την εµπειρική πραγµατικότητα, επιδιώκοντας την καλύτερη δυνατή περιγραφή της".

Μετά από αυτό, σταμάτησα να νιώθω περήφανος που ξανα-ανακάλυψα μια θεωρία 600 ετών και μάλλον ένιωσα άβολα σκεπτόμενος κατά πόσο μπορεί να είναι σύγχρονη μια μεσαιωνική θεωρία. Αλλά μετά, διαβάζοντας για τις θετικές της επιπτώσεις στην ιστορία της επιστήμης, σκέφτηκα ότι μάλλον αυτοί που την αποφεύγουν αποτελούν ακόμα πιο γηρασμένα μυαλά της ανθρώπινης σκέψης ανήκοντας σε αυτό που κάποιοι ονομάζουν "σκοτεινό μεσαίωνα".

2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Αυτό με το Occam's Razor είναι το πρώτο μισό του "προβλήματος". Αν δεις και μαθηματικά τις προσπάθειες να αποδειχτεί/δικαιολογηθεί, προσπαθεί να δώσει το μοντελό που ελαχιστοποιεί την αβεβαιότητα για κάποιο αληθές γεγονός.

Το θέμα όμως είναι αυτό που λένε και lying with statistics, δηλαδή χρησιμοποιούνε σωστά το occam's principle αλλά δεν χρησιμοποιούνε και πολύ σωστά το inference για την αβεβαιότητα κάτι.

Δηλαδής αν κάποιος ξεκινάει με την πεποίθηση ότι αν ένας εβραίος έχει μια τράπεζα τότε κατά 99% μέσω αυτής κλέβει λεφτά, αλλά συμπεράσματα θα βγάλει.

Και για να πιάσει καλύτερα αυτό το lying with statistics τι κάνεις; Προσπαθείς (σαν προπαγάνδα) να πείσεις τον κόσμο για την βεβαιότητα αυτού που λες. Θες να πεις ότι η Ελλάδα έχει μια 30 ετή ξενόφερτη δικτατορία του χρέους, αντί να πεις ότι απλά έμπαινε μέσα κάθε χρόνο από σπατάλες κουραφέξαλα για τον στρατό και φοροδιαφυγή; Ξεκινάς το ντοκιμαντέρ με λόγους από τον Παττακό να εναλλάσονται με του Σημίτη, αρχίζεις τα περί Εκουαδόρ, τα περί εργατικότατων θυμάτων Ελλήνων, δεν αναφέρεις τίποτα που θα μπορούσε να στα ρίξει σε certainty είναι σημαντικό αυτό, βάζεις και τα ελικόπτερα για τους συνειρμούς, και στο τέλος στο μυαλό αυτού που τα βλέπει οι παράμετροι και το τι δίνει το occam έχουν αλλάξει.

Σημαντικό εδώ το ότι ξεκινάς από το συμπέρασμα και προσπαθείς να αυξήσεις την βεβαιότητα του εμμέσως, αντί από τα δεδομένα και να καταλήξεις βήμα βήμα σε αυτό. Τα δεδομένα τα κανονικά αντικαθιστώνται από οτιδήποτε αυξάνει σε βεβαιότητα το συμπέρασμα που θέλεις! Περιμένω το catastroica αλλά να το αγοράσω κιόλας, κατευθείαν από το περίπτερο με δώρο ένα liapavitsas razor χάρτη του εκουαδόρ μινιατούρα βενιζέλου+ ελικόπτερο και ρέπλικα από το όσκαρ καλύτερου ξενόγλωσσου προπαγανδιστικού ντοκιμαντέρ που οφέιλει να κερδίσει από αμέσως τώρα.

civil είπε...

χμμ, το πας ένα βήμα παραπέρα. Δε θα διαφωνήσω.